چکیده:

    نام‌گذاری امسال به عنوان سال «حمایت از کالای ایرانی» از سوی مقام معظم رهبری، بحث‌های گوناگونی را در میان اندیشمندان و دانشگاهیان، سیاست‌گذاران و فعالان عرصه‌ی رسانه باعث شده است. در ادامه به بررسی این موضوع با توجه به ضرورت‌ها و الزامات آن می‌پردازیم.

در مجموع دو دلیل برای حمایت از تولیدات ملی وجود دارد که به شرح زیر است.

1- اهمیت صنایع برای تولید و اشتغال: در نیم قرن اخیر تنها کشورهایی رشد اقتصادی پایدار داشته‌اند که با تنوع‌بخشی به تولیدات‌شان از تولید محصولات کشاورزی و سنتی فاصله گرفته و به سمت تولید محصولات کارخانه‌ای و فعالیت‌های مدرن حرکت کرده‌اند. هم‌چنین با توجه به اشتغال قریب به 20 درصدی بخش صنعت و این‌که قریب به 30 درصد اشتغال در بخش خدمات در کشورهای توسعه‌یافته به بخش صنعت وابسته است، در مجموع قریب به 45 درصد اشتغال کل مرتبط با بخش صنعت است.

2- رفتار سایر کشورها: در خلال سال‌های اخیر موجی از حمایت از صنایع توسط کشورهای مختلف از اتحادیه‌ی اروپا تا آمریکا آغاز شده است. این موج جدید از سیاست‌های علم و تکنولوژی تا وضع تعرفه‌های تجاری را شامل می‌شود. تحت این شرایط بسیاری از کشورها مجبور شده‌اند به این موج جدید حمایت‌گرایی بپیوندند. این مسئله از دلایل اصلی کاهش تجارت کالاها در سطح جهان در سال‌های اخیر بوده است.

با وجود اهمیتی که حمایت از تولیدات ملی دارد، اما موفقیت در این زمینه مشروط به رعایت برخی از الزامات است که به شرح زیر است:

 1- رفع موانع تولید و تشویق تولید

 2- اولویت‌بندی درست صنایع

3- برخورد با ناکارآمدی

بررسی الزامات فوق در مورد ایران نشان می‌دهد که این الزامات در ایران به درستی مورد توجه قرار نگرفته است. به عنوان مثال:

1- رفع موانع تولید و تشویق تولید

در زمینه‌ی وضعیت محیط کسب و کار در ایران باید گفت رتبه‌ی ایران در سال 2018 در محیط کسب و کار 124 در میان 190 کشور جهان بوده است. در برخی از زیرشاخص‌ها وضعیت به مراتب بدتر است. به عنوان مثال، در شاخص  حمایت از سهام‌داران خرد رتبه‌ی ایران 170، در شاخص تجارت فرامرزی رتبه‌ی ایران 166 و در ورشکستگی رتبه‌ی ایران 160 است. هم‌چنین در ایران سود فعالیت‌های غیرتولیدی بسیار بیش‌تر از فعالیت‌های تولیدی است.

2- اولویت‌بندی صحیح صنایع

در زمینه‌ی حمایت از صنایع، کشور هم‌چنان فاقد استراتژی مشخص است و برنامه‌­هایی نیز که در سال‌های گذشته اجرا شده است، فاقد پشتوانه‌ی عملی و اجرایی بوده است.

3- حمایت بیش از حد از صنایع و عدم توجه به معیارها

موفقیت سیاست‌های حمایتی مقید به زمان‌مند بودن حمایت و منوط کردن حمایت به شاخص‌هایی مانند بهبود بهره‌وری است. عدم توجه به این مسئله از جمله دلایل مهم عدم موفقیت در حمایت از تولیدات داخلی است.

در مجموع باید گفت، در حال حاضر با توجه به موج جدید حمایت از صنایع که جهان را فرا گرفته است، ایران نیز باید از صنایع خود حمایت کند. اما در صورتی که به الزامات موفقیت در این امر توجه نشود نه تنها موفقیتی حاصل نخواهد شد بلکه نتایج ناخوشایند گذشته تکرار خواهد شد.

 گروه مشاوران مدیریت و مطالعات راهبردی

برای دریافت فایل مقاله‌ی حمایت از کالای ایرانی؛ ضرورت‌‌ها و الزامات این‌جا کلیک کنید.